Ekonomi nedir?
Ekonomi, insanların sınırsız tüketim isteklerinin kıt kaynaklarla en iyi nasıl tatmin edileceğini inceleyen bilim dalıdır. Ekonomi kelimesinin kökeni Yunanca’daki “oikia” (ev) ve “nomos” (kural) kelimelerine dayanır, “ev yönetimi” demektir.
Üçüncü sınıf köşe yazarlarından anlı şanlı iktisat profesörlerine ve kabarık unvanlı ekonomi bürokratlarına kadar neredeyse tüm ideologların üzerinde hem fikir olduğu bir argüman, “İnsan ihtiyaçlarının sınırsız, buna mukabil kaynakların kıt olduğu” dur. Yıllar boyunca ekonomi denilen şey bu şekilde tanımlanmış, küçük revizyonlardan geçerek tüm ders kitaplarında bu şekliyle yer bulmuştur. Üniversite düzeyindeki ekonomiye giriş derslerinin ilkinde, hocaların öğrencilere ekonominin tanımı diye öğrettikleri şey de budur: “Ekonomi, sınırsız ve sonsuz insan ihtiyaçlarının, sınırlı ve kıt kaynaklarla en iyi şekilde nasıl giderilebileceğini inceleyen bir bilim dalıdır.”
Çok az kişi bu başlangıç noktasını sorgulama ihtiyacı hisseder. İşletme okumuş ve zorlu ekonomi derslerinde cinnet noktasına gelmiş biri olarak bu tanımı hep sorgulama ihtiyacı duyanlardanım. Bilim olduğu iddia edilen bir alanın bu şekilde tümüyle ideolojik bir önyargıya dayandırılması, ve bu tanımı ekonomi gerçeği ile özdeşleştiren gençlerin zihinlerine yapışmış bir kıtlık psikolojisiyle gelecekte bu alanda nasıl harikalar yaratacağı tartışılır. Gerçekte, ne insan ihtiyaçları sınırsız ve sonsuzdur, ne kaynaklar mutlak anlamda kıttır. Ve ne de içinde bulunduğumuz toplumdaki ekonomik faaliyetin temel amacı insan ihtiyaçlarının en iyi şekilde giderilmesidir. Bu üç temel ideolojik argümana dayandırılan bir anlayışın bilimsel olarak sunulması tam anlamıyla bir yıkımdır.
Dünya’da neredeyse tüm değerler ekonomi üzerine dönüyor. Ve bu dengeleri elinde tutan tüm dahi ekonomistlerin işe kıtlık bilincinde başlaması belki de Dünyamızın içinde bulunduğu durumun sorumlularından biri olabilir. Bir insana imkanlar kıt ve sen bu kıt imkanlar pastasında alabildiğin veya satabildiğin büyük payda kadar varsın demek…. Üstelik bunu ekonomi eğitiminin temelinde veriyor olmanın sanki farklı bir amacı varmış gibi değil mi?
Tüketme eyleminin yegane mutluluk kaynağı olarak adeta bir tapınma biçimi haline getirildiği kapitalist toplumda bile insan ihtiyaçları ister çeşitlilik ister miktar açısından sonsuz değildir. İnsan ihtiyaçları sınırsız olsaydı kim veya hangi kuruluş insanların daha fazla tüketmesini sağlamak üzere milyarları reklamlara, pazarlama uzmanlarına, ürün çeşitlendiricilere, piyasa araştırmacılarına harcardı? Buradan çıkarmamız gereken nihai sonuç da aslında sınırsız olanın insanların ihtiyaçları olmadığıdır. Sınırsız olan şey, bilinçsizce satın almaya yapılan teşviktir. Kapitalist ekonomi “bilimi”, iddia ettiği gibi insanın ihtiyaçlarının akılcı biçimde karşılanması üzerine değil, insanın tüketim kapasitesinin arttırılması üzerine kafa patlatır ki, bunda başarısız olduğu da pek söylenemez. İnsanların arzuları ve ihtirasları körüklenir, sosyal bir varlık olan insanın otokontrol mekanizmaları, kapitalist bencillik ideolojisi tarafından kırılmaya çalışılır. Peki baştan beri yaratılmak istenen insanları gözü doymayan ve kıtlık psikolojisinde çılgınca yaşayan bir varlık haline getirmekten başka nedir?
Peki neden bu denli yoğun bir tüketim propagandasıyla karşı karşıyayız? Çünkü kapitalist üretimin temel motivasyonu insan ihtiyaçlarını karşılamak değil, kâr etmektir.
İnsanlığın geçmişinde, üretici güçlerin geri düzeyi nedeniyle, insan ihtiyaçlarının karşılanması hususunda büyük bir yetersizliğin olduğu ve bu anlamda sınırlı kaynaklar olduğu söylenebilir. Doğal kaynaklarımızın temeli olarak dünyamız sınırlı gözükse bile, onun içerisindeki mütevazı varlığımız açısından bakıldığında dünyanın sahip olduğu kaynaklar sonsuzdur. Dünya üzerinde her bir insana yetecek düzeyde bolluk bereket vardır. İnsanları psikolojilerini bozmak suretiyle doyumsuz hale getirmeye dayalı sistemlere yavaş yavaş veda etmenin zamanı geldi geçiyor. Bunun için iş tabii ki önce eğitimden başlıyor. Eğitirken kavramlara önyargılar yüklememek, bireyleri tüketici olmaya değil insan olmaya teşvik etmek her eğitmenin üzerine düşen görevler arasında. Dünya üzerinde dengeler hızla değişirken insanların her şeyi satın alabildiği sürece var olduğu hissi azaltılmaya çalışılmalı. İnsanoğlunun aydınlanmaya başladığı bu dönemde sistemlerin de işlevini yitirdiği ve insanlığa değil yalnızca paraya hizmet ettiğini anlamalıyız. Bizler Dünyayı sömürmek ve kaynakları tüketmek amacıyla buraya gelmiş hainler değiliz.
Işığımızı ararken yalnızca gerçek ihtiyaçlarımız ile yolumuza devam etmeliyiz. Tatminimiz sınırsız tüketimimizle değil sistem dışında varoluşa yaptığımız katkılar ile olmalı. Kapitalizme hizmet eden köleler olmayı seçersek Dünyamızı ve insanlığı gerçekten kötü zamanlara sürüklemiş olacağız. Ancak gerçekten bilinçlenmemiz durumunda tüm dengeleri pozitif yönde değiştirebiliriz.
Bir de şu tanıma bakalım;
* Ekonomi insanların ihtiyaçlarını karşılama isteklerinin, kaynakları en verimli değerlendirecek şekilde nasıl yönetilebileceğini inceleyen bilim dalıdır.
Gerçekten hangi tanımın Dünya ve insanlığa hizmet ettiğini hissediyorsak o tanımla yolumuza devam etmeliyiz. Kıtlık psikolojisi mi, yoksa bolluk psikolojisi mi?
