“Bana kaderimin bir oyunu mu bu” diyordu bir şarkıda. Yaşadığımız bazı şeylere “Kader” demek vaz geçmenin en kolay yoludur, kabulleniştir. Hiç sorguladınız mı; seçimlerimiz mi kadere yön veriyor yoksa yaşadıklarımız mı seçimlerimizi etkiliyor? Kader, külli irade ve cüz’i irade ile gerçekleşir; külli olan yaratıcının yazmış olduğu, cüz’i ise bizim seçimlerimizle oluşan.
İlk evre ana rahmine düştükten itibaren başlayan ve bilinçli bir birey olana kadar hayatımızı önemli ölçüde etkileyen külli irade. Elimizde olmadan, bizim irademiz dışında oluşan olumsuz tecrübeler ve onların bizde yarattığı travmalar; tacizler, şiddet, istismar gibi (çünkü kara kutumuz olan bilinçaltı en çok onları kaydeder ve bunlar yaşamımızda belirleyici rol oynar)…
Bilinçli tercihler yapmaya başlayınca cüz’i irade devreye giriyor. Cüz’i irade insana verilmiş olan seçme “Özgürlüğüdür”! Evet doğru kader vardır, fakat sonsuz olasılıklar ve seçme hakkı da bize tanınmıştır. Size yürüyebileceğiniz yolların bir haritasını verildiğini düşünün; bu kaderin külli irade kısmıdır. Fakat hangi yolda yürüyeceğinizi siz seçeceksiniz; bu da cüz’i iradeli kısmı. Kendi iradenizle yaptığınız seçiminizden siz sorumlusunuz. Bu da demek oluyor ki senaryoyu yazan ne olacağını biliyor ve hangi yolu seçerseniz seçin sonuçları bellidir; fakat seçim sizindir! Yaşayacağınız şeyi siz seçmiş olduğunuz için, sorumluluğu kadere yüklemek tam olarak doğru değil!
Fakat külli iradenin cüz’i iradeyi etkilediğini inkar etmek saflık olur! Külli iradenin bize biçtiği çocukluk travmalarına “İmtihan ve öğreti” olarak bakar ve dönüştürebilirsek güçlenir ve dönüşürüz! “Evet ben bu acıları yaşadım, ne öğrendim ve bundan sonrası için ne yapabilirim?” farkındalığıyla bilinçli tercihler yapıp acıya takılı kalmadan iyileşme yollarını arayabiliriz! Sonuç olarak küllî irade, öğreten bir güçtür; cüz’î irade, öğrenen ve dönüşen bilinci. Küllî irade bizi etkiler, sınar, yön verir. Cüz’î iradeyle o etkiyi nasıl dönüştüreceğimizi belirleriz!
Bu yüzden insanın özgürlüğü, “olanı değiştirmekte” değil, olana verdiği anlamı seçmekte gizlidir. Sonuç olarak kader insanın imtihanıdır diyebiliriz!
