Adından dolayı kapatılan ve futbolcuları işkence, soruşturma, kovuşturma ve yargılamaya maruz kalan bir spor kulübünün; 1975’te Bursa’nın “solcu semti” Mesken’de kurulan Dinamo Mesken’in hikâyesi, Ege Berensel’in yedi ekranlı video enstalasyonuyla SALT Ulus’ta.
SALT’ta Sergi: Dinamo Mesken
27 Ocak-14 Mart 2015
SALT Ulus, Ankara
Ege Berensel’in 2013 SALT Araştırma Fonları’yla desteklenen araştırma projesi temelinde hazırlanan sergi, Türkiye futbol tarihinde adından dolayı kapatılmış yegâne kulüp olan Ertuğrulgazi Gençlik ve Spor Kulübü, namıdiğer Dinamo Mesken’in hikâyesinin izini sürer.
Dev-Genç’liler ile Ülkücüler’i bir araya getirebilecek kadar siyasetle futbolu ayrıştırmış ya da kaynaştırmış bir kulüp olan Dinamo Mesken, adını 1970’li yıllarda Sovyetler Birliği ve Avrupa’da şampiyonluğa ulaşan meşhur Dinamo Kiev’den alır. Bu, 12 Eylül Darbesi’nin ardından “milli değerlere açıktan bir saldırı” olarak nitelenir; kulüp kapatılarak yönetici ve futbolcularından bazıları gözaltına alınır, işkenceye uğrar, yargılanır ve çeşitli cezalara çarptırılır.
Berensel’in yedi ekranlı video enstalasyonu, ülkenin travmalarından etkilenen bu amatör kulüp kadar, kurulduğu bölgenin toplumsal yapısı ile 12 Eylül askerî yönetiminin kentsel stratejilerini de inceler: 1960’lar Bursa’sının “solcu semti” Mesken’deki toplu konut alanı, göçmen aileler, mahalle dayanışması, karşıt görüşlerin futbol sahasında mücadelesi, siyaset-tapu ilişkisi, semte sonradan inşa edilen polis lojmanları… Berensel, semt sakinlerinin yıllar sonra kulübü tekrar kurmak için bir araya gelişini de takip ederek futbol üzerine geniş bir arşivsel sunum geliştirir.
Sergide ayrıca, Berensel’in Gezi Direnişi ve futbol meselesini irdeleyen kısa videosu Biber Gazı Oley! (2014), Hikmet Ildız’ın 1950’lerin sonu ile 60’ların başında çektiği tribün fotoğraflarından oluşan Tribün ve 1978 ile 1982’de cezaevine futbol kitaplarının kapaklarıyla sokulmuş, üstünde “görüldü” damgası basılı iki kitabı içeren Görülmüş Kütüphane yer alır. Kapakların ardında, Mahir Çayan: Bütün Yazıları ile Lenin’in Paris Komünü Üzerine kitapları vardır.
Dinamo Mesken’in tarihi
Ertuğrulgazi Gençlik ve Spor Kulübü, Mesken semti gençlerinin bir spor kulübü kurmaya karar vermesiyle 1971’de, Tunçkanat Yeğin’in başkanlığı ve Bülent Merey’in antrenörlüğünde faaliyete başladı. Çeşitli branşlarda amatör mücadele veren kulübün gözde branşı futbol oldu.
Sovyetler’in yanı sıra Avrupa’da da adından söz ettiren Dinamo Kiev, 1974-75 sezonunda, Avrupa Kupa Galipleri Kupası 3. Turu’nda Bursaspor ile eşleşerek 1-0 ve 2-0’lık galibiyetlerle turu geçti. Bursa’da gerçekleşen maçta, Sovyetler’den gelen bu önemli takımı izlemek üzere tribünleri dolduran Meskenli gençler açıktan Dinamo Kiev’i destekledi. Dinamo Kiev’in hızlı ve atak futbolundan o kadar etkilenmişlerdi ki, Ertuğrulgazi’nin maçlarında tribünlerden “Dinamo Mesken” tezahüratı yükselmeye başladı. Kulüp artık her daim bu adla anılacaktı.
1970’lerin sonu ve 80’lerin başında ülkenin siyasi gündemi, taraftarlarının desteğiyle ayakta kalmayı başaran Dinamo Mesken’i de olumsuz yönde etkiledi. Takımın her deplasmanı olaylı geçti; 1976’da Kemalpaşaspor’la yapılan bir maçta futbolcu ve taraftarlar “Moskova dışarı!” sloganlarıyla ıslıklandı; kulüp binası polis baskınına uğradı. Emniyet’in bilgisi ve izni dâhilinde kulüp için toplanan para, 12 Eylül Darbesi’nin ardından “haraç” olarak nitelendi; bazı yönetici ve futbolcular yargılanarak suçlu bulundu. Kulübün federeliği iptal edildi.
2008’de Meskenspor adıyla yeniden kurulan kulüp, hâlen aktif olarak faaliyet göstermektedir.
Ege Berensel (1968, Muğla)
Ankara’da yaşayan bir medya sanatçısıdır. Angela Melitopoulos ve Maurizio Lazzarato’nun da dâhil olduğu Timescapes grubunun üyesi; medya aktivist kolektifi Vitopya ile Videfesta Medya Sanatları Festivali’nin kurucusudur. Berensel’in Mü/hür (1992) ve Panoptikon (1994) videoları, ulusal ve uluslararası festivallerde ödüllendirildi. Orasıburası (2004) adlı üç ekranlı video enstalasyonu (VideA’yla) 2005-2006’da Kunst-Werke Institute for Contemporary Art’ta (Berlin), 2007’de Fundació Antoni Tàpies’te (Barselona) sergilendi. Bir diğer üç ekranlı video enstalasyonu Türkü Söylemeyen Tepe (2007) ise, 10. Uluslararası İstanbul Bienali’nde gösterildi. Berensel, Strazburg’ta (Çelenk Bafra’yla) Meeting Europe: Turkey: 35 Years of Video Art (2009) sergisinin; Ankara’da Videfesta’10 Uluslararası Medya Sanatları Festivali (2010) ile Bellekmekan (2010), Bizim Gibi Hırsızlar (2011) ve Komşuluk X.0 (2012) sergilerinin küratörlüğünü yaptı.
Basın iletişim
Ceylan Yüceoral ceylan.yuceoral@saltonline.org +90 212 334 22 40
Zeynep Akan zeynep.akan@saltonline.org +90 212 334 22 45
